Voedingsvezels produceren via het darmmicrobioom korteketenvetzuren die direct het DNA beïnvloeden door epigenetische veranderingen teweeg te brengen. Het is een mogelijke verklaring waarom steeds meer jonge mensen darmkanker krijgen. Dit blijkt uit onderzoek van Stanford University in de Verenigde Staten, gepubliceerd in Nature Metabolism. Wetenschappers toonden aan dat de korteketenvetzuren propionaat en butyraat zich rechtstreeks aan chromatine (DNA verpakt met eiwitten) binden op specifieke locaties, waardoor ze genen kunnen reguleren die betrokken zijn bij celgroei, differentiatie en ionentransport.
Volgens het onderzoeksteam hechten korteketenvetzuren zich direct aan chromatine op specifieke plaatsen, wat leidt tot regulatie van genexpressie. Deze directe invloed van korte-ketenvetzuren op genexpressie was voorheen onbekend. Het onderzoek verklaart daarmee hoe vezels bijdragen aan het behoud van gezonde darmen.
De onderzoekers onderzochten hoe propionaat en butyraat, de twee meest voorkomende korteketenvetzuren in onze darmen, de genexpressie veranderden in zowel gezonde menselijke cellen als darmkankercellen. Ook bekeken ze het effect in muizendarmen. Ze ontdekten dat deze vetzuren de expressie beïnvloeden van genen die betrokken zijn bij celdeling, -differentiatie en apoptose (geprogrammeerde celdood) – allemaal cruciale processen in de ontwikkeling van kanker.
De onderzoekers brachten met behulp van chromatine-immunoprecipitatie gevolgd door sequencing (ChIP-seq) de locaties in kaart waar vier korte-keten acyl-histonmarkeringen (H3K18pr, H3K18bu, H4K12pr en H4K12bu) in het genoom voorkomen. Ze correleerden deze markeringen met open chromatinegebieden en genexpressie om de functie van de doelgebieden te begrijpen.
De resultaten van het Stanford-team wijzen op een direct verband tussen vezelconsumptie en de modulatie van genfuncties met antikankereffecten. De onderzoekers vermoeden dat dit een globaal mechanisme is, aangezien korteketenvetzuren die vrijkomen bij de vertering van vezels door het hele lichaam kunnen circuleren.
In Nederland krijgt ongeveer 1 op de 20 mensen colorectale kanker en jaarlijks worden ruim 14.000 nieuwe gevallen gediagnosticeerd. De Gezondheidsraad adviseert volwassenen dagelijks minimaal 30 tot 40 gram vezels te consumeren, maar de gemiddelde Nederlander haalt slechts 20 gram. Volgens de huidige behandelrichtlijnen speelt voeding een belangrijke rol bij preventie, maar deze nieuwe inzichten suggereren dat voedingsinterventies mogelijk ook tijdens de behandeling waardevol kunnen zijn.
Darmkanker staat bekend als een kanker die voornamelijk bij oudere mensen voorkomt. De gemiddelde leeftijd waarop deze vorm van kanker wordt gediagnosticeerd ligt rond de 69 jaar. Vanwege deze sterke associatie met ouderdom starten bevolkingsonderzoeken naar darmkanker in Nederland en veel andere landen pas vanaf 55 jaar.
Echter, zorgwekkend is de recente trend waarbij steeds vaker darmkanker wordt vastgesteld bij jongere mensen. Medische professionals zien een verontrustende toename van darmkankergevallen bij patiënten onder de 50 jaar, met zelfs diagnoses bij dertig- en zelfs twintigplussers. Deze verschuiving roept vragen op over mogelijke oorzaken zoals veranderingen in leefstijl, voedingspatronen en omgevingsfactoren.
Onderzoekers wijzen onder andere naar het westerse dieet met weinig vezels, veel ultrabewerkte voedingsmiddelen en rood vlees als mogelijke factoren die bijdragen aan het toenemende aantal jonge patiënten. Ook obesitas en een zittende levensstijl worden als risicofactoren aangemerkt. Deze ontwikkeling heeft geleid tot discussies over het mogelijk verlagen van de startleeftijd voor screening, vooral voor mensen met een familiegeschiedenis van darmkanker.
Een vezelarm dieet leidt er volgens de onderzoekers toe dat het microbioom onvoldoende wordt gevoed. Dit resulteert in een verminderde productie van korteketenvetzuren, wat nadelig is voor de gezondheid. De onderzoekers vermoeden dat dit het risico op darmkanker verhoogt, aangezien veel mensen minder dan de helft van de aanbevolen hoeveelheid vezels consumeren. De bevindingen bieden nieuwe inzichten voor preventie- en behandelstrategieën. Door de specifieke gendoelen van korteketenvetzuren te identificeren, kunnen wetenschappers beter begrijpen hoe vezels hun heilzame werking uitoefenen en wat er misgaat bij kanker.
Referentie
Nshanian M, Gruber JJ, Geller BS, et al. Short-chain fatty acid metabolites propionate and butyrate are unique epigenetic regulatory elements linking diet, metabolism and gene expression. Nat Metab. 2025;7:196–211.
Naar boven
