Aan de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences in Rotterdam is dr. Tim van Meurs onlangs gepromoveerd op een proefschrift getiteld: ‘Geen trek in bemoeienis: De rol van anti-institutionalisme in opleidingsverschillen in de ontvankelijkheid voor voedingsinterventies.’ Daarin geeft Van Meurs aan dat met name mensen met een lager opleidingsniveau vaak een doof oor toekeren aan adviezen om hun leefstijl aan te passen en gezonder te gaan eten. Tegelijk is het juist deze bevolkingsgroep die relatief ongezond eet en vaker leefstijlgerelateerde aandoeningen heeft. Maar alle campagnes die van overheidswege bedacht worden om juist deze bevolkingsgroep op andere eetgewoonten te wijzen worden als betuttelend ervaren. Ze werken zelfs vaak averechts.
Van Meurs stelt vast dat interventies waarbij aan burgers informatie wordt gegeven over (on)gezond voedingsgedrag minder effectief zijn onder lager opgeleide dan onder hoger opgeleide burgers. Structurele interventies – die minder makkelijk te omzeilen zijn – zijn veelbelovender vanuit het oogpunt van gelijkheid in effectiviteit.
Waar het gaat om de maatschappelijke aanvaardbaarheid van interventies geldt juist dat interventies die vrijheid van keuze toelaten door burgers meer geaccepteerd worden dan beperkende interventies. Maar wat vaak juist ontbreekt in interventiestudies is het perspectief van de burgers zelf, hoewel dit sociale patronen in zowel effectiviteit als aanvaardbaarheid zou kunnen verklaren. In zijn onderzoek focust Van Meurs op de rol die afkeer van officiële instituties speelt in de mate waarin burgers openstaan voor voedingsinterventies.
Voor met name lager opgeleide mensen is de voortdurende boodschap dat ze op een verkeerde manier eten een grote bron van ergernis, die weerstand en aversie oproept. Terwijl aangetoond is dat mensen met een laag opleidingsniveau doorgaans ongezonder eten dan mensen met een hbo-opleiding of hoger. Bij lager opgeleiden komt relatief ook meer overgewicht voor, en daarmee ook allerlei leefstijlgerelateerde aandoeningen. Het wordt wel omschreven als de ‘gezondheidskloof’.
Van Meurs heeft nu ontdekt dat aversie tegen de overheid en instituties ook een rol speelt. Bij een bepaald deel van de bevolking, vaak lager opgeleid, bestaat groot wantrouwen jegens de overheid. Of de boodschap nu in ‘Jip en Janneketaal’ wordt verpakt doet er niet toe: zodra mensen het idee krijgen dat een boodschap vanuit officiële instanties komt haken ze af. Van Meurs denkt dat het mogelijk wel zin kan hebben om de boodschap via andere kanalen te brengen, bijvoorbeeld via buurthuizen, of met behulp van bekende Nederlanders of influencers.
Van Meurs deed veel onderzoek op sociale media, waar vaak wordt geageerd tegen de voedingsadviezen en de SIRE-campagnes. Een groep mensen ervaart de goedbedoelde adviezen als bedillerig en pedant. En als een inbreuk op hun vrijheid en hun eigen keuzes. Mensen worden het zat om constant te moeten horen dat ze dingen verkeerd doen en hun leven verkeerd leven.
Van Meurs wijt een deel van het probleem ook aan het feit dat de voorlichtende organisaties vaak bemand worden door hoger opgeleiden die zich niet in de belevingswereld van de doelgroep kunnen inleven. Hij trekt ook een parallel met de discussie over wel of niet vaccineren tegen corona. Vaak gaat het niet zozeer om de boodschap, maar vooral om de boodschapper; de overheid of de wetenschap, waar mensen een afkeer tegen hebben, stelt hij.
Referentie
Naar boven
