Er komt maar heel weinig terecht van de beloftes van supermarktketens om hun klanten ertoe te bewegen gezonder te eten en te drinken. Dat blijkt uit de nieuwste Superlijst Gezondheid 2024. Slechts 43% van het aanbod in supermarkten zijn producten uit de Schijf van Vijf. En 83% van de aanbiedingen in supermarkten is nog steeds voor ongezonde producten. Daarnaast krijgen kinderen ook continu reclames te zien van ongezonde producten. Deze vorm van verleiding die specifiek gericht is op kinderen heet kindermarketing. Allemaal redenen voor gezondheidsfondsen zoals het Diabetes Fonds om een dringende oproep te doen voor wettelijke maatregelen om supermarkten de noodzakelijke stappen te laten zetten, en op te houden met het promoten van ongezonde keuzes.
De Superlijst Gezondheid is een initiatief van denktank Questionmark in samenwerking met het Diabetes Fonds, de Hartstichting, de Maag Lever Darm Stichting en Nierstichting. Sinds 2020 wordt elke twee jaar gecheckt of supermarkten verbeteringen doorvoeren in hun doelen en rapportage, assortiment, aanbiedingen en winkelinrichting.
Ongezonde voeding is één van de belangrijkste vermijdbare doodsoorzaken in Nederland en leidt jaarlijks tot 13.000 doden. Supermarkten spelen een cruciale rol in het eetpatroon van consumenten, aangezien 70% van wat mensen eten hier vandaan komt. Toch doen supermarkten volgens het Diabetes Fonds veel te weinig om hun aanbod gezonder te maken, ondanks eerdere afspraken met de overheid om gezond eten en drinken te stimuleren.
In de Superlijst Gezondheid 2024 rapporteren voor het eerst alle supermarkten, behalve Plus, over de verkoop van producten in de Schijf van Vijf. Behalve Albert Heijn en Plus, hebben alle in Superlijst onderzochte supermarkten doelen gesteld om het aandeel Schijf van Vijf in hun verkoop te vergroten, wat een positieve ontwikkeling is richting een gezondere supermarkt. Deze ambities zijn volgens de opstellers van de Superlijst echter nog niet terug te zien in de ontwikkeling van assortimenten, aanbiedingen en winkelinrichting, waarin ongezonde producten onverminderd de boventoon blijven voeren. Dat is schrijnend, omdat supermarkten in het Nationaal Preventieakkoord (2018) hebben beloofd maatregelen te nemen die consumenten helpen gezondere keuzes te maken, waaronder een jaarlijkse consumptiegroei van producten uit de Schijf van Vijf.
In de ranglijst van 2024 loopt Ekoplaza voorop. In een klassement over welke supermarkt de keuze voor gezond eten het makkelijkst maakt scoort Ekoplaza 28,5%. Middenmoters Lidl en Dirk volgen op afstand met 19,5% en 16,6%. Jumbo, Aldi, Albert Heijn en Plus blijven achter met scores tussen 12,6% en 10,2%.
Waar Lidl in 2022 nog de enige was met een doel en rapportage op Schijf van Vijf in de verkoop, hebben nu bijna alle supermarkten een doel om het aandeel Schijf van Vijf in de verkoop te vergroten en rapporteren ze over de voortgang. Door verschillen in rapportage is vergelijking niet mogelijk. Albert Heijn rapporteert het aandeel Schijf van Vijf alleen in de verkoop van zijn huismerk en zet nog geen doelstelling. Plus geeft als enige helemaal geen inzicht in het aandeel Schijf van Vijf en zet ook geen doelstelling. Lidl en Ekoplaza zijn nu de enige supermarkten met een doel op de reductie van suiker en zout in hun huismerkproducten en rapporteren over de voortgang hierop.
Er is een kleine vooruitgang te zien in het aandeel producten dat binnen de Schijf van Vijf valt in kansrijke productgroepen. Dit zijn productgroepen waarin de consument een keuze heeft tussen producten die binnen en buiten de Schijf van Vijf vallen, zoals zuivel en ontbijtgranen. Supermarkten kunnen gezond eten makkelijker maken door het aanbod meer binnen de Schijf van Vijf te laten vallen. Hier is een meer rigoureuze aanpak nodig dan nu het geval is, constateren de opstellers van de Superlijst. Daarnaast bevat het assortiment aan vlees, vleesvervangers en sauzen nog te veel zout en het frisdrankassortiment nog te veel suiker. Dit maakt dat supermarkten nog ver verwijderd zijn van de afspraken uit de Nationale Aanpak Productverbetering (NAPV).
Het aanbiedingenbeleid van de supermarkten is bedroevend: meer dan 80 procent van de aanbiedingen in de reclamefolder is ongezond. Supermarkten hebben volgens de samenstellers van de Superlijst zelfs nog geen enkele stap gezet op het terugdringen van aanbiedingen voor alcoholische dranken en frisdranken. Het aandeel folders met aanbiedingen voor mixdrank of sterke drank is zelfs toegenomen. Daarnaast blijven supermarkten iedere week onverminderd frisdrank promoten in hun reclamefolders. Positief is dat Ekoplaza en Lidl geen reclame maken voor kleine verpakkingen gericht op kinderen. Waar Aldi en Dirk sinds 2022 minder kwantumkorting aanbieden op frisdranken, doen marktleiders Albert Heijn en Jumbo dit juist nog wekelijks.
Supermarkten hebben sinds 2020 nauwelijks iets verbeterd aan hun winkelinrichting. De inrichting van supermarkten stimuleert de verkoop van ongezonde producten onverminderd, met ongezonde keuzes op ooghoogte en de gezonde alternatieven vaak weggestopt in het onderste of bovenste schap. Supermarkten nemen weliswaar steeds meer initiatieven om te sturen op gezondere producten, maar deze acties zijn onvoldoende gekwantificeerd, niet gericht op de Schijf van Vijf, of niet consistent doorgevoerd in alle winkels. Kindermarketing op de verpakkingen van ongezonde producten is ook nog steeds onverminderd aanwezig. Ondanks het beleid van meerdere supermarkten om kindermarketing te mijden op hun huismerkproducten, komt dit nog wel voor. Dirk is de enige supermarkt met uitsluitend gezonde producten bij de kassa. Alle andere supermarkten proberen de klanten tot snelle impulsaankopen te verleiden, vaak door producten aan te bieden waar kinderen om gaan vragen.
Referenties
Naar boven
