Het is ‘dry january’, een maand waarin veel mensen het nieuwe jaar proberen te beginnen door geen alcohol te drinken. En dus ook een maand waarin mensen naar alcoholloze alternatieven grijpen, en die zijn er steeds meer. Nul punt nul bier, alcoholvrije wijn, wodka en gin… je ziet ze steeds vaker in cafés en op terrassen, en in de supermarkten. De ZAP’s (Zero Alcohol Products) zijn een rage, en ook onder jongeren neemt het gebruik ervan snel toe. Steeds vaker kiezen ze voor een ZAPje in plaats van een sapje. Maar of deze dranken bijdragen aan gezonder gedrag of juist de overgang naar alcoholconsumptie vergemakkelijken blijft onduidelijk.
Een onderzoek uit Australië dat onlangs werd gepubliceerd in vaktijdschrift Appetite toont aan dat ruim een derde van de tieners in Australië ooit een ZAP heeft geprobeerd. Ongeveer de helft van hen ontving de drank van een ouder of verzorger. Tieners die aangaven alcohol te drinken, hadden ongeveer twee keer zoveel kans om een ZAP te hebben geconsumeerd, en degenen die een ZAP hadden geprobeerd, hadden twee keer zoveel kans om alcohol te drinken. Het lijkt er dus op dat ZAP’s wel degelijk een ‘gateway’ vormen naar daadwerkelijk alcoholgebruik. Het is vergelijkbaar met de manier waarop het zogenaamd ‘onschadelijke’ vapen toch jongeren verleidt om echte sigaretten te gaan roken.
Ook in Nederland worden steeds meer ZAP’s geconsumeerd, meldt het Trimbos Instituut. Alcoholvrij bier is verreweg het populairst: van de volwassenen in Nederland dronk 15,6% in 2022 maandelijks alcoholvrij bier. Mannen (21%) drinken vaker alcoholvrij bier dan vrouwen (10,4%). Mensen uit de leeftijdsgroep 25 tot 29 jaar (20,9%) en uit de leeftijdsgroep 30 tot 39 jaar (19,1%) drinken het vaakst alcoholvrij bier. Jongvolwassenen (18-24 jaar) en 75-plussers drinken minder vaak alcoholvrij bier (12,0% en 10,3%). Alcoholvrije wijn of cider wordt maandelijks door 1,4% van de volwassenen gedronken. Over alcoholvrije gin en andere sterke dranken zijn geen cijfers bekend.
De nu gepubliceerde studie omvatte gegevens van ruim 600 Australische tieners van 15 tot 17 jaar die enquêtes invulden over hun gebruik van alcohol en ZAP’s. Daarnaast namen 50 jongeren deel aan online focusgroepen. De geslachtsverdeling was in beide groepen ongeveer gelijk.
Bijna de helft van de ondervraagde tieners gaf aan dat ZAP’s hen hielpen om zich sociaal te conformeren aan leeftijdsgenoten die alcohol dronken. Daarnaast bleek uit de studie dat de meeste deelnemers bekend waren met ZAP’s en hun branding: vier op de vijf respondenten herinnerden zich dat deze dranken te koop waren en bijna een derde gaf aan ze zelf te willen kopen.
Hoewel sommigen ZAP’s als een gezond alternatief voor alcohol beschouwen, suggereert ander onderzoek dat het gebruik ervan kan bijdragen aan de normalisatie van alcoholconsumptie. Een Japanse studie uit 2018 wees uit dat tieners die ZAP’s probeerden, een grotere interesse ontwikkelden in het drinken van alcohol. Dit sluit aan bij theorieën over gewenning aan de smaak, ervaring en gewoonte van drinken, waardoor de stap naar alcohol mogelijk kleiner wordt.
Meer dan de helft van de tieners die een ZAP had geconsumeerd, kreeg deze van een ouder en ongeveer evenveel jongeren dronken ze thuis. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat begeleid alcoholgebruik, vaak gekoppeld aan een tolerantere houding van ouders ten opzichte van alcohol, kan leiden tot frequentere en risicovollere alcoholconsumptie onder jongeren.
Referentie
Booth L, Keric D, Bowden J, Bartram A, Sengupta A, Pettigrew S. Zero alcohol products and adolescents: A tool for harm reduction or a Trojan horse? Appetite. 2024;[volume]:107582. doi:10.1016/j.appet.2024.107582.
Naar boven
