Blaaskanker behoort wereldwijd tot de tien meest voorkomende vormen van kanker. Daarmee zorgt de ziekte voor een aanzienlijke belasting op de zorg. De incidentie van blaaskanker wordt beïnvloed door bevolkingsgroei en vergrijzing, maar ook door blootstelling aan risicofactoren zoals roken. Uit recent onderzoek komen aanbevelingen om de incidentie van blaaskanker te verlagen, de druk op de zorg te verminderen, het leven van blaaskankerpatiënten te verbeteren en de kans op terugkeer van de ziekte te verkleinen. Leefstijl blijkt een sleutelrol te spelen in al deze aanbevelingen.
In een recente review schetsen onderzoekers van Radboudumc en IKNL de wereldwijde trends in de incidentie en mortaliteit van blaaskanker. Zij bespreken de belangrijkste risicofactoren en benoemen de implicaties, uitdagingen en kansen van deze epidemiologische trends voor de volksgezondheid en de klinische praktijk, waaronder:
De stijgende incidentie van blaaskanker, een wereldwijd groeiend tekort aan beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en beperkte financiële middelen onderstrepen de noodzaak om de aanzienlijke last van blaaskanker te verminderen.
De maatschappelijke bewustwording met betrekking tot risicofactoren die blaaskanker kunnen veroorzaken, zoals roken, en de symptomen van blaaskanker, moet worden vergroot. Dit geldt in het bijzonder voor risicogroepen en zorgprofessionals.
Gezien het onbetwiste verband tussen roken en blaaskanker moeten er verdere inspanningen gericht op primaire preventie worden ondernomen, vooral door een betere implementatie van (wereldwijd) tabaksontmoedigingsbeleid. Overheidsmaatregelen zoals verhoging van de prijs van tabak, verbod op roken in de openbare ruimte en beperking van het aantal verkooppunten hebben daarbij de grootste impact.
Er is dringend behoefte aan minder invasieve en goedkopere benaderingen voor de diagnose van primaire en recidiverende blaaskanker in de klinische praktijk.
Literatuur over de mogelijke associaties tussen leefstijlfactoren en klinische uitkomsten zoals ziekteterugkeer of ziekteprogressie bij blaaskanker is schaars. Gezien de observationele data die wijzen op gunstige effecten van een gezonde levensstijl op klinische uitkomsten bij andere soorten kanker, zou dit aspect een prioriteit moeten zijn voor onderzoek naar blaaskanker.
Voor Nederland geldt dat het jaarlijkse aantal nieuwe kankerdiagnoses de komende tien jaar flink zal toenemen. Dit is te zien in het Trendrapport van IKNL. Het aantal diagnoses blaaskanker onder vrouwen en mannen nam afgelopen jaren steeds toe, mede door de vergrijzing. In 2019 werd bij 1.578 vrouwen de diagnose blaaskanker gesteld. Naar verwachting stijgt dit aantal naar ruim 1.900 in 2032. Bij mannen nam het aantal diagnoses de afgelopen decennia toe tot 5.383 in 2019. Zoals beschreven in het Trendrapport zal dit aantal toenemen naar bijna 6.200 diagnoses in 2032. Deze algehele stijging is vooral toe te schrijven aan een toename onder mannen ouder dan 75 jaar. In de jongere leeftijdsgroepen lijkt het aantal diagnoses te stabiliseren of zelfs af te nemen.
Een derde tot de helft van alle blaaskankergevallen wordt veroorzaakt door roken. De incidentiecijfers voor blaaskanker weerspiegelen dan ook het rookgedrag van enkele decennia geleden. Vrouwen begonnen historisch gezien later met roken dan mannen. De toename van blaaskanker bij vrouwen volgt de toename van het aantal rokende vrouwen vanaf de jaren tachtig. In Nederland nam het aandeel rokers in de loop van de tijd af, bij mannen startte deze afname eerder dan bij vrouwen. Er zijn echter nog altijd landen waar de rookprevalentie onder zowel mannen als vrouwen stijgende is.
In de Nederlandse Kankeratlas is te zien dat het aantal diagnoses blaas- en urinewegkanker hoger is in delen van bepaalde grote steden. Omdat roken een risicofactor is voor blaaskanker, is het te verwachten dat het geografische patroon voor blaaskanker lijkt op het patroon voor longkanker. Vergelijking van deze patronen in de Nederlandse Kankeratlas laat inderdaad enige overlap zien; in gebieden waar meer wordt gerookt, komt ook meer blaaskanker voor.
Onderzoeksresultaten uit de Nederlandse prospectieve cohortstudie UroLife met data uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) tonen voor het eerst aan dat gezond leven en het naleven van de leefstijlaanbevelingen voor kankerpreventie de kans op terugkeer van blaaskanker verkleint met ongeveer 25%. Daarnaast hangt een gezondere leefstijl bij patiënten met niet-spierinvasieve blaaskanker samen met een betere kwaliteit van leven.
Vanuit de wereld van de oncologische zorg klinkt dan ook een dringende oproep aan beleidsmakers en zorgprofessionals om zwaarder in te zetten op preventie. Vooral wanneer preventiebeleid van hogerhand wordt aangestuurd kan dat zeer effectief zijn, zeker als het om antirookbeleid gaat. Zorgprofessionals moeten patiënten er beter op wijzen wat de effecten van roken zijn en ze eventueel voor hulp naar erkende (en vergoede) rookstopinterventies te verwijzen. Dit staat al als afspraak genoteerd in het Integraal Zorgakkoord. Deze adviezen dienen ook aan bod te komen in het leefstijlgesprek, dat vanaf 1 januari 2025 onderdeel moet zijn van de standaardzorg voor iedere patiënt.
Referenties
Naar boven
